تب کریمه کنگو (تب هموراژیک)
بعضی ویروسها توسط بند پایان منتقل میشوند، این ویروسها در طبیعت حیوانات زیادی را گرفتار می کند وبعضی از انواع آن به طور اتفاقی قادر به آلوده کردن انسانها نیز میباشند. یکی از انواع این بیماریها تب هموراژیک یا تب کنگو کریمه بوده که یک تب خونریزی دهنده ویروسی است.
تب هموراژیک دانگ یا تب کریمه کنگو
بعضی ویروس ها از حیوانات به انسان منتقل می گردند. تعدادی از این ویروسها
از طریق انواع بندپایان منتقل می گردد که در گروه ویروسهای آرزروپود بورن
یا آربو ویروس ها دسته بندی می شوند. این ویروس ها، حیوانات زیادی را دچار
بیماری کرده و برخی از آنها نیز قادر به آلوده کردن انسان هستند. آربو
ویروس ها، هفت گروه ویروسی را شامل می شوند:
Bunya Virdae
Flavi Viridae
Togo Viridae
Filo Viridae
Reo Virdae
Rhobdo Viridae
Arena Viridae
آربو ویروسها در بدن انسان سه نوع سندرم بالینی تولید می نمایند:
1. میالژی و تب
2. تب های خون ریزی دهنده (هموراژیک)
3. آنسفالیت های ویروسی
تب هموراژیک یا تب کنگو کریمه یک تب خونریزی دهنده ویروسی است که اولین بار
در دهه پنجاه میلادی درمنطقه کریمه واقع در اوکراین (اتحاد جماهیرشوروی
سابق) به صورت حاد باعث ابتلای بیش از ۲۰۰ نفر شده است. عامل این بیماری
درسال ۱۹۵۶ میلادی به همراه علائم مشابه در کنگو و زئیر واقع در قاره
آفریقا شناسائی شد. به همین دلیل نام این بیماری، ترکیبی از هر دو محل کنگو
و کریمه انتخاب شد. نام دیگر آن "تب خونریزی دهنده آسیای مرکزی" است. در
حال حاضر در بیشتر کشورها به خصوص همسایه های ایران، ویروس این بیماری و یا
آنتی بادی مرتبط با آن جدا شده است؛ از جمله در کشور پاکستان، افغانستان،
ترکیه، عراق، قزاقستان، ازبکستان و امارات متحده عربی گزارش هایی در این
رابطه وجود دارد. در ایران برای اولین بار در یک تحقیق صورت گرفته بر روی
کنه های جدا شده از دام ها در دهه هشتاد میلادی در استان خراسان مرکزی،
مشخص شد که این کنه ها آلوده به ویروس عامل تب هموراژیک کنگو کریمه
میباشند. منشاء آن، ورود دام های آلوده به کشور اعلام گردید. در طی چند
سال اخیر، بیشتر از صد مورد انسانی مظنون به بیماری در کشور گزارش شده که
۴۵ مورد تایید و ۱۵ مورد فوت، اعلام شده است. خوشبختانه این بیماری در
انسان به ندرت اتفاق افتاده، ولی میزان شیوع آن درحیوانات بیشتر می باشد.
در سال ۱۹۹۴ در امارات عربی مشخص شدکه کارگران کشتارگاه دراثر تماس با لاشه
دام های خریداری شده -که ۱۲ رأس از ۲۶۸ دام، از ایران بوده است- به این
بیماری گرفتار شده اند. در آزمایش سرولوژیکی، این دام ها دارای آنتی بادی
برعلیه ویروس تب هموراژیک کنگو کریمه بوده اند. همچنین طی دیگر آزمایشات
صورت گرفته، کنه های جمع آوری شده از روی این دام ها نیز دارای آنتی ژن
ویروس تب هموراژیک کنگو کریمه بودند. در سال ۱۹۹۶ در آفریقای جنوبی در یک
مزرعه پرورش شترمرغ، ۱۵ نفر در اثر تماس با شترمرغ به این بیماری دچار شدند
و مشخص گردید این پرنده نیز مخزن بیماری به حساب می آید و از مقاومت نسبی
طبیعی نسبت به تب هموراژیک کنگو کریمه برخوردار میباشد. در سال ۱۹۹۸ نیز
دو مورد از ابتلای این بیماری گزارش شده است؛ یکی در پاکستان که ۴ نفر دچار
گردیده و دو نفر از آنها فوت شدند و دیگری در افغانستان که ۱۹ نفر مبتلا
گردیده و۱۲ نفر از آنها فوت شدند. بسته به موقعیت جغرافیایی محل، تب
هموراژیک کنگو کریمه در مناطق مختلف با شدت های متفاوتی مشاهده میشود؛ مثلا
در آسیا بیماری شدت بیشتری دارد و همراه با آمار فوت بیشتری است درحالیکه
در آفریقا کمتر تلفات گزارش شده است و حداکثر علایم خونریزی و یا حالت های
خفیف و یا مخفی دیده می شود.
مشخصات عامل بیماری:
عامل بیماری، ویروسی از خانواده بونیا ویریدا و جنس نایرو ویروس است. این
ویروس دارای پوشش پروتئینی است و قطر ویروس 85 تا 100 نانومتر می باشد و از
گروه RNA های تک رشته ای است. مقاومت این ویروس در برابر حرارت کم است و
دردمای ۵۰ درجه سانتیگراد به مدت سی دقیقه از بین می رود. بنابراین پختن
گوشت و یا پاستوریزه کردن شیر، موجب از بین رفتن ویروس می شود. در ضمن،
ویروس می تواند در خون بمدت ده روز در دمای چهل درجه سانتیگراد، مقاومت
کند. ویروس در محیط اسیدی (مثلا اسید استیک دو درصد)، از بین می رود و
همچنین در برابر هیپوکلریت سدیم یک درصد و محلول دو درصد گلوتارالدهید و یا
ضدعفونی کننده های فنولیک سه تا پنج درصد، حساس می باشد. صابون و مایعات
یا مواد شستشو دهنده با اینکه ویروس را از بین نمی برند ولی تا حد زیادی
آن را غیر فعال می نمایند.
راه انتقال بیماری:
انتقال از طریق گزش کنه مهمترین راه ابتلاء به این بیماری است. کنه ها از
طریق تخمدان آلوده در تمام مراحل رشد، آلوده شده و عفونت زا هستند. کنه
بالغ از طریق تخمدان، ویروس را به نوزادان خود انتقال میدهد. در فصل
فعالیت کنه، اوایل بهار تا پاییز، احتمال آلودگی زیادتر می باشد. کنه ها
از طریق گزش حیوانات مختلف از جمله گاو، گوسفند و بز (حیوانات اهلی)،
پرندگان به ویژه شترمرغ و جوندگان و جوجه تیغی را مبتلا می کنند. غیر از
کنه، اغلب حشرات نیز با تغذیه ازخون دام های مبتلا، می توانند بیماری را
به سایر حیوانات و یا انسان انتقال دهند. پرندگانی که حاوی کنه باشند، به
خصوص پرندگانی که بطور فصلی کوچ می کنند، می توانند در صورت آلودگی
بیماری را به نقاط مختلف پراکنده کنند. همچنین، دام ها در اثر تماس با خون
یا ترشحات مبتلایان، آلوده می شوند. انسان نیز در اثر تماس مستقیم
(پوششهای مخاطی) با خون و ترشحات یا بافتهای آلوده دام (به ویژه افرادی که
درصنعت دام نقش دارند، از جمله دامپزشکان، دامپروران، کارکنان کشتارگاه) و
یا کارکنان بیمارستان مثل پزشکان، پرستاران و بهیاران در اثر تماس با افراد
بیمار و یا وسایل آلوده آنها به بیماری مبتلا می شود. همچنین، از طریق
تنفس در تماس با دام های آلوده نیز امکان ابتلا وجود دارد.
علایم بیماری:
پس از دوره کمون ۳ تا ۱۲ روزه، عفونت خونی ویروسی ایجاد می شود که دام ها
به ندرت علایم بالینی نشان می دهند و در اثر عفونت خونی ویروسی تب بهمدت
یک هفته در دام، دوام می یابد و بعضی اوقات درحالت حاد، خونریزی ویا
پرخونی در مخاط ها دیده میشود و پس از یک هفته، دام به عنوان ناقل بیماری،
ویروس را از خود دفع می کند. این بیماری درانسان به صورت حاد، تحت حاد و
خفیف یا فرم مخفی گزارش شده است.
در فرم حاد، پس از عفونت خونی ویروس علایم تب و سردرد، درد عضلانی،
لرز،گلودرد، دردشکم، تهوع و استفراغ، اسهال، پرخونی ملتحمه چشم و حساسیت به
نور دیده می شود و بین روزهای سوم تا ششم از شروع علائم، دانه های قرمز
جوش مانندی (پتشی) درسطح بدن به خصوص روی سینه و دست و پا و مخاطات بدن
(دهان و واژن) ایجاد می شود. در فرم شدید در اثر شدت بیماری لکه های
خونریزی در زیر پوست مشاهده میشود که به همراه خون دماغ، استفراغ خونی،
ملنا (مدفوع خونی در اثر خونریزی در دستگاه گوارش) و خونریزی رحمی میباشد.
مرگ، ممکن است در اثر تداوم اسهال و در نتیجه از دست رفتن مایعات بدن،
خونریزی مغزی و یا ادم ریوی و نارسائی ریوی اتفاق افتد و میزان مرگ ومیر 15
تا 70 درصد گزارش شده است. بیمارانی که بدن آن ها در برابر بیماری مقاومت
کند، از روز دهم به بعد همراه با محو شدن لکه های خونریزی، علایم پوستی
بهبود می یابند ولی دوره نقاهت ممکن است تا ماه ها به طول انجامد که به
همراه عوارضی مانند اختلال در سیستم عصبی مرکزی مانند مننژیت، رعشه و غش،
کما و نهایتا خونریزی مغزی، سقط جنین، ریزش مو، تورم مفاصل و اعصاب، زردی
در اثر تورم کبد، اختلال در بینایی و شنوائی، لخته گسترده داخل رگی(DIC) به
همراه ضایعات کلیوی، قلبی و مغزی خواهد بود.
روش تشخیص:
درهفته اول بیماری و درمرحله تب میتوان با نمونهگیری از خون ویروس را جدا
کرد همچنین میتوان ویروس را از نمونههای بافتی مثل بافت کبد، طحال،
کلیه، غدد لنفاوی جدا کرد. ویروس را می توان در کشت سلولی تهیه شده از بافت
کلیه میمون کشت داد و یا توسط آزمایش PCR اثر ویروس را مشاهده کرد. بوسیله
آزمایشهای سرمی نیز میتوان به جستجوی آنتیبادی پرداخت. معمولا پس از شش
روز IgM قابل اندازه گیری میباشد و تا چهار ماه در خون باقی میماند ولی
IgG را تا پنج سال میتوان در خون بررسی کرد اما در حالتهای فوق حاد و مرگ
آور در ابتدای بیماری معمولا هیچگونه آنتی بادی در خون (قبل از شش روز)
قابل اندازه گیری نمی باشد، بنابراین تشخیص بر پایه جداسازی ویروس از خون
وبافت ها به روش کشت سلولی ویا تشخیص آنتی ژن ویروس به روشهای IFA, EIA و
PCRمیباشد. همچنین با اندازهگیری ALT و AST میتوان به عفونت ویروس در کبد
پی برد. معمولا در مبتلایان AST بیشتر از ALT است.
درمان و پیشگیری:
در درمان بیماران، غیر از مصرف داروی ریباویرین که برای درمان تبهای
هموراژیک با سندرم کلیوی، مؤثر است، از تزریق خون، یا مایعات جایگزین آن
برای کنترل حجم خون و تزریق ویتامین ها میتوان استفاده نمود. ریباویرین را
می توان به صورت خوراکی یا تزریقی مصرف کرد. توصیه می شود جهت پیشگیری در
افراد در معرض خطر این ویروس، به صورت رژیم پیشگیری کننده به مدت هفت روز،
با دوز ۵۰۰ میلی گرم هر شش ساعت، خوراکی مصرف شود. استفاده از پلاسمای
ایمیون که دارای تیتر بالای آنتیبادی خنثی کننده باشد، توصیه شده است.
همچنین واکسنی پیشگیری کننده تهیه شده ولی هنوز برای انسان به صورت گسترده
استفاده نشده است. بهترین راه پیشگیری از ابتلا به این بیماری، محافظت در
برابر گزش کنه است. به ویژه در افرادی که در صنعت دام مشغول هستند، باید
اقدامات محافظتی به خصوص در فصل بهار تا پاییز که فصل فعالیت کنه ها است،
داشته باشند. توصیه شده که دام ها را هنگامی به کشتارگاه بفرستند که حداقل
چهارده روز قبل با کنه تماس نداشته و هیچگونه تب و علایمی دال بر این
بیماری نداشته باشند. بنابراین باید دام ها را پیوسته تحت نظر قرار داد و
در طی دوره پرواری، چندین نوبت سمپاشی نمود و یا از حمام ضد کنه استفاده
کرد. کسانیکه در صنعت دام نقش دارند (دامپزشکان، کارکنان کشتارگاه،
دامپروران و …) باید بوسیله پوشیدن دستکش و سایر لباسهای محافظت کننده خود
را محافظت نمایند و هر روز لباس و وسائل را تا حد امکان سمپاشی و ضدعفونی
کنند. وقتی بیمار مبتلا به این بیماری در بیمارستان بستری شود خطر انتقال
عفونت در داخل بیمارستان وجود دارد باید اقدامات کافی جهت جلوگیری از
آلودگی از جمله ایزوله کردن و قرنطینه شخص بیمار، ضدعفونی وسائل در دمای۶۰
درجه سانتیگراد به مدت یک ساعت و یا استفاده از مواد ضدعفونی کننده در مورد
تجهیزات و لوازمی که حساس به حرارت هستند (مانند ضدعفونی کردن توسط اتیلن
اکسید)، پوشیدن دستکش ضخیم یا دولایه، کلاه، عینک و غیره…، چون در حال حاضر
در ارتباط با کنترل و جداسازی دام های مشکوک به آلودگی (حاوی تعدادی کنه و
دارای تب یا علایم دیگر) کاری صورت نمی گیرد و یا امکان نگهداری و
قرنطینه نمی باشد، توصیه میشود پس از اقدامات بهداشتی ضمن کشتار، لاشه
های مشکوک را به صورت مستقیم به بازار عرضه نکنند، بلکه بعد از انجام پروسه
حرارت دادن، برای تهیه کالباس و سوسیس درنظر گیرند و یا پس از ایجاد جمود
نعشی در لاشه (حداقل پس از ۱۲ ساعت) مورد مصرف قرار گیرند. باید توجه کرد
که امعا و احشای دام (شکمبه, روده و معده, کبد) و مغز، باید طبق ضوابط
بهداشتی از بین بروند.
هشدار بهداشتی: از خرید گوشت های بازرسی نشده بدون مهر دامپزشکی (کشتار غیر مجاز) خودداری کنید.
منبع :۷سیب
